In de NRC van 13 mei stond een recensie door Menno Hurenkamp van het recent verschenen boek van Roxane van Iperen: ‘Eigen welzijn eerst. Hoe de middenklasse haar liberale waarden verloor’ (Thomas Rap).
Het is een bijzonder leerzaam artikel. Het bijzondere is, dat het twee belangrijke thema’s die nauw met elkaar samenhangen, specifiek documenteert.
Het eerste thema is hoe de vakgebieden psychologie en filosofie zich de afgelopen jaren ontwikkeld hebben. Tot medio vorige eeuw hadden die met elkaar een soort LAT-reatie: Living Apart Together. Ze opereerden geheel verschillend, en verregaand onafhankelijk van elkaar. Psychologie was en is ervaringswetenschap. Haar beoefenaren werken op basis van waarnemingen en construeren zodoende betrouwbare feitenkennis. Filosofie is en was van meet af aan in de eerste plaats geïnteresseerd in vragen die op korte termijn geen, en na langere tijd wellicht ook nooit een antwoord zullen krijgen; en als het antwoord ooit wèl komt – vaak pas na eeuwen, is het vaak een totaal ander antwoord dan men verwacht zou hebben. Dat is nu al bijna een halve eeuw verleden tijd. Filosofie en psychologie hebben in de loop van de 20e eeuw een nieuwe relatie, nu MET elkaar ontwikkeld. Ze staat bekend als het ‘cognitieve paradigma’, the cognitive paradigm
Het tweede thema is hoe deze nieuwe eenheid enerzijds al ruim een kwart eeuw aan psychologen en filosofen in theorie en praktijk goed bekend is maar anderzijds in sommige serieuze media terra incognita blijkt te zijn
Ik herlees de recensie, pak één passage uit het artikel en accentueer in mijn citaat de ene zinsnede daarin die specifiek illustreert wat ik wil zeggen:
‘In Eigen welzijn eerst zet schrijfster Roxane van Iperen zeer effectief de kettingzaag in het gedrag van yogamoeders en andere spirituele kruidenheksen die Facebook en omstreken opstoken met deskundologische wijsheden over opvoeding of huidverzorging. Wat we denken te zien is een sociale media-gezondheidsbeweging, met mooie foto’s van moeders met kinderen aan de borst en tegeltjeswijsheden over nachtrust. Wat we moeten zien is “wellness-rechts “, een agressieve marketingmachine die extreem-rechts gedachtengoed normaliseert. Men schakelt in die contreien nu in één moeite van anti-vaccinatie naar pro-Poetin. Tussen “eigen lijf eerst “ en “eigen volk eerst” zit weinig licht. … Vergeet het beeld van de boze witte man als je over extreem-rechts nadenkt, waarschuwt Van Iperen. Het gevaar komt uit het Gooi en de grote steden. “Van mensen uit de beauty-industrie tot de kunstwereld, de showbizz, jonge moeders tot professionals: men volgt elkaar, “liket” elkaar en deelt volop, vaak zonder het te weten, antisemitische complottheorieën, medische desinformatie en een agressief mensbeeld waarin het wij-zij denken de boventoon voert.” Dat alternatieve levensopvattingen overlappen met racisme is oud nieuws voor wie de antroposoof Rudolf Steiner kent (“het jodendom heeft zichzelf overleefd”).’
Alternatieve levensopvattingen overlappen met racisme (en dat) is oud nieuws voor wie de antroposoof Rudolf Steiner kent (“het jodendom heeft zichzelf overleefd”).
Wel, wel, zo lees je nog eens wat. Voor wie ook maar een béétje op de hoogte is van het cognitieve paradigma en van wat in dit nieuwe paradigma aan de orde is over citaten en alles wat daarmee te maken heeft, weet waar ik het over heb. Ik noem maar wat:
‘Intertextualité‘, Julie Kristeva (1967);
‘Dialogiciteit’, Mikhail Bakhtin (1895-1975);
‘Glas‘, Jacques Derrida (1930-2004);
‘Glossolalie’, Andrej Belyi (pseudoniem van: Boris Nikolajevitsj Boegajev [Russisch: Борис Николаевич Бугаев, 1880-1934]); toevallig dezer dagen actueel omdat dit, ook wel ‘spreken in tongen’, ’tongentaal’ of ‘klanktaal’ genoemde verschijnsel, het teken voor Pinksteren, (dit jaar 5 juni, zondag over twee weken) is.
Intussen zit ik met verschillende onzekerheden. (1) Wat is erger, het feit dat de krant die tegenwoordig NRC heet (? ‘Nieuwe Rokinse Courant’?) niet een eindredacteur heeft die dit soort quatsch signaleert, of (2) het feit dat de Ant(?h?troposo(?f/ph?) ische Vereniging in Nederland deze uitglijder niet bij de krant meldt? En, (3) zouden Hurenkamp, mw.Van Iperen en deze of gene redacteur van de NRC ooit wel eens iets van Steiner zelf gelezen hebben? Of is, (4) kaatsenballen met al dan niet authenthieke of verminkte citaten in de context van communicatie over Steiner en antroposofie in deze tijd afdoende?
Wat ik wel relatief zeker weet, zijn (minstens) drie zaken.
(1) In mijn archief komt het citaat in het artikel “het jodendom heeft zichzelf overleefd” voor als: “Das Judentum als solches hat sich aber längst ausgelebt”.
(2) Ik ken persoonlijk niemand die zou durven zeggen dat hij/zij ‘de antroposoof Rudolf Steiner kent’.
(3) Het boek en de recensie roepen de sugestie op dat een béétje journalistiek ‘influencerologisch’ deskundig mens met zomaar wat gerommel met citaten en aanverwante losse flodders een ware ‘revolutie der analfabeten’ kan ontketenen. Hier ‘spreekt’ de ‘onderbuik’ van de ’tijdgeest’.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
recent commentaar