Er is een verhaal met Sherlock Holmes waarin de oplossing van het mysterie ligt in iets dat niet gebeurd is, terwijl je zou verwachten dat het wèl zou gebeuren, en het hele verhaal zó verteld wordt, dat de lezer zich pas na afloop realiseert dat die verwachting in de formulering van het verhaal zó subtiel is aangeduid dat je er langsheen leest.
Net zo is het gegaan met de verkiezingen van vorige week waarvan wij nu allemaal samen aan ’t bekomen zijn. Alle echt grote problemen zijn in de campagne zorgvuldig verzwegen of zó subtiel aangeduid dat ze hoegenaamd geen rol hebben gespeeld in de keuze van de lijst waarop de zwevende kiezer in het stemhokje ten slotte neerstreek. Opwarming van de aarde, klimaatverandering, de financiële crisis, ‘voltooid leven’, terrorisme, de islam – voor zover ze al ter sprake kwamen, werden ze onmiddellijk gereduceerd tot plannen en voorstellen tot even concrete als onrealistische maatregelen om er op korte termijn zogenaamd iets aan te doen. Niemand die ook maar éven verder doordacht over hoe dit over een aantal jaren eruit zal zien.
Ik kies drie thema’s om even op voort te borduren.
Het eerste is de islam. Een veel te weinig onderkend aspect daarvan is dat moslims heilig geloven in een hiernamaals. De voorstelling die ze zich daarvan maken, komt op mij over als op z’n minst bizar en vaak absoluut onheilig, maar dat is in mijn betoog hier niet aan de orde. Moslims, althans een aantal van hen, komen soms in het nieuws met beweringen over wat dan vaak ‘het paradijs’ wordt genoemd, die onmiddellijk terzijde geschoven worden als – laat ik diplomatiek blijven – evident onrealistisch, maar wat deze mensen zelf erover hardop zeggen, is realiteit. Wat deze beweringen in werkelijkheid voor hen betekenen, is een andere vraag – maar even relevant. Waar was het debat tussen CU, SGP, CDA enerzijds en Denk-bobo’s anderzijds [met bijvoorbeeld Alexander Pechtold als discussieleider …]?
Bijna vanzelf komen we zo op mijn tweede thema: ‘voltooid leven’. Edith Schippers en Marli Huijer mogen in onze vrije pers in gesprek gaan (Vrij Nederland nr. 3) – op de buis had ik in de vorige weken graag een live confrontatie gezien en gehoord.
Bijvoorbeeld D66 in gesprek met CU, SGP – nu met bij voorbeeld Jesse Klaver of, bijna een beetje pikant, Sybrand van Haersma Buma als discussieleider.
Mijn derde thema is de financiële crisis. Ik haal er één aspect uit. Tien jaar geleden hield de gemiddelde aandeelhouder een aandeel gemiddeld ongeveer vier jaar vast. ‘Tegenwoordig is dat 22 
seconden’. Dit heb ik ontleend aan ‘Automate this: how algorithms took over our markets, our jobs, and the world‘, van Christopher Steiner. Af en toe lees je erover in de krant – maar voornamelijk in columns en aanverwante rubrieken. Het thema is te heavy, te mythisch van proporties om in nuchter-zakelijke teksten van het gangbare nieuws- en commentaar-formaat over te schrijven. Romanschrijvers hebben het thema uiteraard ook ontdekt. Op afstand het beste voorbeeld dat ik ken is van de Zwitserse schrijver Martin Suter: Allmen und der rosa Diamant (2011, helaas [nog] niet in het Nederlands vertaald). Daarin is het nieuwe type jungle waarin het geld nu rolt huiveringwekkend realistisch-dramatisch verbeeld. Gruwelijk authentiek is vooral de onontwarbare mix van criminele en legale activiteiten van de bedrijven en de personages. Een eervolle vermelding in dit verband verdient postuum Marten Toonder. Bijna een halve eeuw geleden, lang voor de computers, de algoritmen, de bank- en bonus-schandalen, gaf hij in ‘De Bovenbazen’ een profetische schets van hoe het zou toegaan. Nu is zijn profetische visie realiteit. We beleven een nieuw moment in de evolutie. ‘Survival of the fittest’, het recht op overleven van de sterkste, heeft zich geëvolueerd tot het recht van de slimste. En de slimste overlever is de super geniale wiskundige die het beste algoritme construeert om de grootste bedragen te kunnen binnenslepen door supersnelle aan- en verkoop en omgekeerd van aandelen.
Waar was het debat hierover tussen VVD en GroenLinks met, waarom niet, Lodewijk Asscher als discussieleider?
En nu we het toch over ICT hebben: het was weer indrukwekkend hoe het wereldwijd opererend marktonderzoekbedrijf Ipsos woensdagavond in eenzelfde kleiner-dan-de-kleinst denkbare tijdseenheid na de sluiting van de stembureau’s de uitslag met bijna perfecte zekerheid kon voorspellen.
PS: Het bedoelde Sherlock Holmes verhaal is ‘Silver Blaze’. De clou is de hond die niet blafte.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
[wysija_form id=”1″]
Doodzwijgen en wegkijken – EN VERGETEN EN, VOORAL NIET VERGETEN
De gouden strop voor het smerigste stuk journalistiek van deze week mag gegeven worden aan de verzameling journalisten de nu de vloer aanvegen met Jeroen Dijsselbloem. Het is een ongehoord leerzaam mini-drama. In de NRC van 23 maart reconstrueert Christiaan Weijts het zeer nauwkeurig.Ik neem een aantal passage uit zijn stuk over EN VOEG MIJN COMMENTAAR IN KAPITAAL TOE.
… Jeroen Dijsselbloem is ‘racist, xenofoob, en seksist’. Marianne Thieme stelde Kamervragen, over Dijsselbloems opmerking dat de Grieken, Ieren en Spanjaarden – ik parafraseer – „hun geld dan maar niet hadden moeten opmaken aan vrouwen en drank”.
Dat is parafraseren met wel erg holle brillenglazen. Want letterlijk zegt Dijsselbloem in de Frankfurter Allgemeine: „Ich kann nicht mein ganzes Geld für Schnapps und Frauen ausgeben und anschließend Sie um Ihre Unterstützung bitten.” Kortom: ík, Jeroen Dijsselbloem, kan niet al mijn geld aan borreltjes en vrouwen uitgeven en vervolgens u, interviewer, om uw ondersteuning vragen.
MAAR Dijsselbloem toont juist zijn steile burgerlijke aard. De man kon zo gauw geen ander voorbeeld van geldverkwisting verzinnen dan die afgezaagde Wein, Weib und Gesang. Het is een metafoor, om de doodeenvoudige stelling te verduidelijken dat wie geld leent, ook bepaalde verplichtingen aangaat, zoals zuinig doen.
IK HAAL VAN WIKIPEDIA: HET GEZEGDE„Wer nicht liebt Wein, Weib, Gesang, der bleibt ein Narr sein Leben lang“ WORDT TOEGESCHREVEN AAN LUTHER. HET STAAT NIET VAST DAT DIT TERECHT IS.
DE EERSTE KEER DAT HET IN DRUK VERSCHIJNT IS IN 1775.
HET MOTTO KOMT OOK VOOR IN HET TWEEDE COUPLET VAN HET DEUTSCHLANDLIED:
DEUTSCHE FRAUEN, DEUTSCHE TREUE,
DEUTSCHER WEIN UND DEUTSCHER SANG
SOLLEN IN DER WELT BEHALTEN
IHREN ALTEN SCHÖNEN KLANG,
UNS ZU EDLER TAT BEGEISTERN
UNSER GANZES LEBEN LANG.
Of en hoe die visie voor landen als Griekenland opgaat, is iets anders, NOTEERT WEIJTS TERECHT.
MAAR IEDEREEN DIE OOK MAAR EEN BÉÉTJE DUITS KAN, BEGRIJPT UIT DE OORSPRONKELIJKE TEKST VAN DIJSSELBLOEM, DIE WEIJTS ALS GOED JOURNALIST WEERGEEFT, WAT DIJSSELBLOEM WILDE ZEGGEN – EN DAARMEE HEEFT HIJ GEWOON HEEL ZAKELIJK GELIJK.
Daar kun je een discussie over voeren, VOEGT WEIJTS VOORZICHTIGHEIDSHALVE TOE.
Maar dat gebeurt nu niet doordat er slecht gelezen, slecht geluisterd en slecht geparafraseerd wordt. Dat de doorsnee twitteraar geen raad meer weet met niet-letterlijke stijlmiddelen als de metafoor, ironie, hyperbool, is treurig, maar bekend.
STERKER NOG: HET IS NIET ALLEEN TREURIG, HET IS EEN ENDEMISCHE KWAAL. HIJ WORDT WETENSCHAPPELIJK GETHEMATISEERD IN DE THEORIE DAT IN HET AUTISME-SPECTRUM ALS EEN GEVAARLIJKE VARIANT VAN DYSLEXIE EEN ZIEKTEBEELD VOORKOMT WAARBIJ PATIËNTEN WOORDEN EN ZINNEN ALLEEN OP EEN ABSURD LETTERLIJKE MANIER KUNNEN DUIDEN.
Inmiddels trappen ook Europese regeringsleiders en parlementariërs gedachteloos in de dictatuur van het letterlijke.
Een bombrief is er niets bij.
DAT IS NATUURLIJK ZWAAR OVERDREVEN – MAAR DAT BEGRIJPT IEDERE NIET-AUTIST. Zo eentje was er deze week ook aan Dijsselbloem geadresseerd. Als zo’n gerichte aanslag tegen iemands leven beduidend minder beroering teweegbrengt dan één klunzige clichémetafoor is er iets goed mis.
HOEWEL … ‘OVERDREVEN …’: ???
DOODZWIJGEN EN WEGKIJKEN, STAAT BOVEN MIJN STUKJE VAN DEZE WEEK. ‘EN VERGETEN EN, VOORAL NIET VERGETEN’, VOEG IK NU TOE.
ZOALS ERDOGAN GAREN SPINT MET VERWIJZINGEN NAAR NAZI-DUITSLAND, ZO ZULLEN ANTI-EUROPA-GEZINDE NATIONAALPOPULISTEN DIJSSELBLOEM LEVENSLANG KUNNEN BLIJVEN VOORHOUDEN DAT HIJ EEN racistische, grab-’m-by-the-pussy- ETC WAS EN IS.
NEPNIEUWS, NEPJOURNALISTIEK – BURGER, WEES OP UW HOEDE.
Uitspraken, metaforen letterlijk nemen is géén ‘gevaarlijke variant van dyslexie’ binnen het autisme-spectrum. Het is net zomin een variant van dyslexie als spierverlamming een variant is van luiheid. En het valt niet in te zien wat het letterlijk opvatten van metaforen zoals sommige autisten doen gevaarlijk zou zijn. Mijn ervaring is dat die neiging meestal anderen kan helpen inzien hoe beperkt metaforen vaak zijn. Het is overigens ook niet waar dat ‘patiënten’ (hoezo patiënten? Autisme is geen ziekte, ,wordt hoogstens door sommigen als zodanig benoemd.) ‘woorden en zinnen alleen op een absurd’ (hoezo absurd? Waar haal je dat oordeel vandaan?) letterlijke manier kunnen duiden.’ Dat is een grove onderschatting van de intelligentie van veel autisten, alsof zij niet niet in staat zijn tot leren. De ‘dictatuur van het letterlijke’ waar Weijts naar verwijst heeft te maken met stupiditeit, althans gebrek aan nadenkendheid. Dat op het bordje van autisten schuiven is bot. En erger.
Dank voor uw reactie.
U heeft in zoverre gelijk als de situatie inzake de hier aangeduide fenomenen en gebruikte begrippen aanzienlijk ingewikkelder is als ik in mijn boosheid over de smerige streek die men Dijsselbloem had geleverd, kort samengevat had. Ik hoop er nog eens op terug te komen in De Ster;voor nu verwijs ik kort naar het in dit verband hoogst relevante begrip ‘neurodiversiteit’.
The word neurodiversity was coined in the late 1990’s by two individuals: journalist Harvey Blume, and autism advocate Judy Singer. Blume wrote in the September 1, 1998 issue of The Atlantic: “Neurodiversity may be every bit as crucial for the human race as biodiversity is for life in general. Who can say what form of wiring will prove best at any given moment? Cybernetics and computer culture, for example, may favor a somewhat autistic cast of mind.” Singer in a 1999 book chapter titled: “Why Can’t You Be Normal For Once in Your Life?” observed: “For me, the key significance of the ‘Autistic Spectrum’ lies in its call for and anticipation of a politics of Neurological Diversity, or what I want to call ‘Neurodiversity.’ .
Dank! Dit citaat komt in de buurt van een opmerking die ik onlangs opving en een autist tegen een andere autist: ‘Neurotypische mensen moet je dat uitleggen, die snappen dat niet vanzelf.’
Ik bedoel natuurlijk ‘… opving van een autist tegen…’.