Het begin van het nieuwe jaar is alweer bijna voorbij; we hebben de ‘twaalf heilige etmalen’ achter de rug en mogen ons weer overgeven aan meer wereldse jokkernij. Sociale omstandigheden die verder niet ter zake doen maakten dat ik op de avond van Tweede Kerstdag zat te kijken naar deel twee van André van Duin’s theatershow ‘Ja hoor … , daar is-ie weer’, en de volgende ochtend kwam in de oogst van de nacht in mijn PBW (= Persoonlijke BinnenWereld) de herinnering op hoe deze lolbroek ergens in die show opmerkt dat een béétje bekende Nederlander tegenwoordig vereeuwigd wordt in een musical.
Die herinnering ontkiemde en opeens zag ik het. De twee grote historische helden uit mijn professionele leven, beiden schutspatronen van mijn onderwijs in de EUR, samen in een eigentijdse musical – ik ruik superzaken! Daar ga ik aan werken!
Ter zake! Erasmus is een thuiswedstrijd. Weinigen in de wereld weten dat zo goed als de bewoners van Kralingen en Crooswijk. Al vanaf het begin van deze eeuw, toen ik in De Ster begon, heb ik in ons wijkgebladerte af en toe geschreven over hem en zijn universiteit. Nu kom ik met iets dat ik bij mijn weten hier nooit eerder zo hard en duidelijk heb neergezet. ‘Erasmus is de eerste filosoof in de geschiedenis die heeft gesteld dat de mens begiftigd is met de vrije wil’, zet ik hier neer.
Dat kan men zo zeggen, stel ik. Het is op zijn minst voor discussie vatbaar, velen zullen meer of minder ernstige bezwaren inbrengen, veel van die bezwaren zullen op z’n minst behartigenswaardig zijn, maar men kan, stel ik althans, het zo zeggen zonder zichzelf onmogelijk te maken. Bijzonderheden kunnen nagelezen worden in het werkje dat Han van Ruler en ik in 2008 het licht deden zien: ‘Desiderius Erasmus, Filosoof en Bruggenbouwer. Historische en Rotterdamse Perspectieven’ met een Voorwoord van Ivo Opstelten, burgemeester van Rotterdam, ISBN 978-90-813357-1-3. Erasmus verdient aanvullende erkenning als onze locale schutspatroon van de vrijheid van onderwijs, vul ik hier en nu aan.
Pierre Abélard (1097-1142) is een ander verhaal. Daar werk ik nog volop aan. Vooruitlopend op komende publicaties, hopelijk nog dit jaar, noteer ik allereerst dat in het fameuze dertiendelige historische woordenboek van de filosofie van Ritter Erasmus 210 maal voorkomt, maar dat ik de naam Abélard in de verschillende spellingen van zijn naam nog geen 100 maal gevonden heb.
Abélard is uniek in zijn antwoord op de eeuwige vraag waar onze kennis vandaan komt. Van oudsher circuleren daarop twee geijkte antwoorden: van buiten af via de zintuigen, en van binnenuit via introspectie in je PBW. Abélard gaf acht eeuwen geleden een derde antwoord: onze kennis ontstaat telkens opnieuw in de gesprekken die wij met anderen voeren.
Zó, kennis telkens opnieuw latende ontstaan in de gesprekken die je met je studenten voert, geef je eigentijds verantwoord wetenschappelijk onderwijs! Niks zomaar navertellen in hoorcolleges en syllabussen wat ‘in de literatuur staat’, maar in het levende, gesproken woord daadwerkelijk interactie voeren met de student. En daarbij heeft – leve Erasmus! – de student de vrije keuze wáárover die interactie in eerste instantie zal gaan.
Ooit zal ik er op terugkomen – dit jaar nog, onder andere hier in De Ster. Wie alvast wil meedenken over een musical over deze beide helden van de geest melde zich.
Abélard is ook uniek in de manier waarop hij voortleeft in de populaire verbeelding: als hoofdpersoon van een van de beroemdste liefdegeschiedenissen in de geschiedenis. Het plaatje is het grafmoment op Père Lachaise in Parijs waaronder de stoffelijke resten van zijn geliefde Heloïse en hemzelf samen hun eeuwige rust genieten. Wie ‘Abélard en Heloïse’ op Google intikt, vindt behalve vele bladzijden tekst ook vele dozijnen andere plaatjes.
Hugo Verbrugh
Afbeelding: wikipedia
recent commentaar