‘Plato in tijden van fotoshop’. Dat was de titel van een boekje van Ger Groot waarover ik op 6 mei hier schreef. Het boekje geeft in 25 subliem eigenwijs eigentijdse schetsjes een indruk van de actualiteit van Plato en nog twee dozijn andere grote filosofen. Elk schetsje is geïllustreerd met een zwaar gefotoshopt plaatje van de betrokken filosoof. Woord en beeld zijn magistraal op elkaar afgestemd. Het plaatje spreekt tot de verbeelding, dat roept verwondering op, de tekst van Groot gaat in op die verwondering, en als je het schetsje gelezen hebt en het gefotoshopte portret op je hebt laten inwerken, begrijp iets meer van die filosoof en heb je vooral weer nieuwe vragen.
Het boekje smaakt echt naar meer, en ik besloot mijn stukje in De Ster met de aanbeveling een volgende editie te maken met daarin ook een schetsje van Rudolf Steiner, de meest gelezen filosoof van de eerste helft van de vorige eeuw. Daarbij zou zich dan wel een probleem voordoen, noteerde ik ook. Hoe zou je een portret van Steiner zó kunnen foto – shoppen dat het zou aansluiten bij een korte tekst over hem in het format van het boekje van Ger Groot?
Voor dàt probleem is ons onlangs een oplossing aangereikt. De Occident Verlag in Baarle Nassau publiceerde vorig jaar een boek waarvan de illustratie op de omslag een actueel aspect van het verhaal van Steiner trefzeker in één beeld vertelt. ‘Onwaarheid en wetenschap’, heet het boek; de auteur Holger Niederhausen (1969) is bioloog en een bevlogen antroposoof.
Het boek gaat over een intense controverse die zeven jaar geleden in de antroposofische beweging in Duitsland is gelanceerd door historicus en godsdienstwetenschapper/theoloog Helmut Zander (1957). In een super-mega-quasi academisch proefschrift betoogt hij dat Steiner helemaal geen esoterische ingewijde was, maar gewoon een intelligente, snelle jongen die met handig knip- en plakwerk een enorme stapel teksten over de zogeheten geheime leer van de oude mysteriescholen en occulte groepen populair heeft samengevat en tot een soort nieuwe, lekker in de markt liggende religieuze boodschap in mekaar geknutseld heeft.
In Nederland is Zander voorbij gevaren als een ‘ship that passes in the night’, maar in Duitsland heeft hij gezorgd voor een onafzienbare rumpus [ruzie, reuring, consternatie, opwinding (HV)]. En in die rumpus is nu dus, als een soort ducdalf, dit boek gekomen – een voortreffelijke analyse van het pseudo-wetenschappelijke wanproduct waarmee Zander de wereld heeft opgezadeld.
In dit stukje gaat het me om de omslag. Die is van Carina van den Bergh; haar naam verdient vermelding, want het beeld dat zij gecreëerd heeft, is van hoog artistiek niveau en spreekt boekdelen.
Lezer van dit stukje, ik spreek u nu in de tweede persoon aan: ‘Kijk naar die twee koppen, laat op je inwerken wat ze uitdrukken, overweeg in je gemoed wat die intieme naastelkaarplaatsing wil zeggen, en bespeur in jezelf hoe je zodoende materiaal verzamelt dat Ger Groot voor zijn 26e stukje zou kunnen gebruiken. Herinner en/of herlees eventueel mijn stukje van vorige week over tekst en beeld.’ Zó gaat een mens met het werk van Steiner om!
En het mooiste komt nog. Onlangs heeft Zander de uitgever gesommeerd het boek uit de verkoop te halen, een schadeclaim ingediend, en met juridische stappen gedreigd. Dat opent een fascinerend perspectief! Hij zal zijn zaak dan voor de Nederlandse rechter moeten bepleiten, en voor zover ik iets weet van beeldrecht en hoe wij daar in onze polder-cultuur mee omgaan, maakt hij niet veel kans. Hierbij geef ik de uitgever alvast een argument dat volgens mij enig gewicht in de schaal zou kunnen leggen. Ik stel hierbij dat de omslag van dit boek een oorspronkelijke intellectuele schepping is in de zin van de auteurswet.
Wij wachten met spanning wat er gaat gebeuren!
Beste Hugo,
Tot mijn niet geringe verbazing zag ik in deze Ster de omslagfoto van het boek van onze goede vriend Holger Niederhausen. Een Duits boek in onze Kralingse Ster,dat is echt iets bijzonders. Natuurlijk betreft het onderwerp van het stukje eigenlijk de omslag, maar ik vind het heel fijn dat je ook zulke waarderende woorden wijdt aan de inhoud. Ik vind dit ook een heel goed boek- omdat het recht zet wat Zander allemaal verdraait en omdat je Rudolf Steiner heel goed leert kennen in dit boek, ook in wat hem werd/wordt aangedaan. Het is trouwens interessant dat Zander tot nu toe Holger niet heeft aangeklaagd over de inhoud, die is klaarblijkelijk erg correct….Ik heb het artikel al aan Holger gestuurd en hij vond het echt heel bijzonder dat hij in onze Ster van Kralingen stond!
Met een hartelijke groet,
Lieke van der Ree
‘In een super-mega-quasi academisch proefschrift betoogt hij dat Steiner helemaal geen esoterische ingewijde was, maar gewoon een intelligente, snelle jongen die met handig knip- en plakwerk een enorme stapel teksten over de zogeheten geheime leer van de oude mysteriescholen en occulte groepen populair heeft samengevat en tot een soort nieuwe, lekker in de markt liggende religieuze boodschap in mekaar geknutseld heeft.’
Prachtige zin, heer Verbrugh Nu maar hopen dat de mensen in de gaten hebben dat Helmut Zander zand in de ogen heeft en dat ze eens iets gaan lezen van Steiner zelf, zoals bijvoorbeeld op De grote Rudolf Steiner Citatensite.