‘Lezers van NRC Handelsblad hebben een hogere waardering voor Amsterdam dan lezers van De Ster.’ Aldus een persbericht over een onderzoek dat deze week gepubliceerd is in de Proceedings of the Kralingen-Crooswijk Academy of Sciences, een dochteronderneming van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Toen u de eerste zin van dit stukje las, werd u misschien al meteen achterdochtig. Nadat u de tweede zin gelezen had, wist u het zeker: dit is onzin. Alle lezers van De Ster weten dat er niet zoiets bestaat als de Kralingen-Crooswijk Academy of Sciences. Wat wil je met die ongein? Vraagt u zich nu waarschijnlijk af.

Het is inderdaad ongein; maar ik ben absoluut serieus. Ik voel aan mijn water dat het best zou kunnen gebeuren dat een of andere dr. Tinus Plotseling, hoogleraar in de sociale psychologie aan de EUR of aan de UvA of waar dan ook, op het idee zou kunnen komen om in een representatieve steekproef lezers van NRC Handelsblad en De Ster hun mening te vragen over Amsterdam, en dat dan dit resultaat uit de bus zou komen.

Ik durf dat zo stellig te stellen, want ik weet nog meer. Ik weet óók dat prof. Tinus Plotseling aan zijn water voelt dat je tegenwoordig alleen maatschappelijk verantwoord wetenschap bedrijft als je in de media scoort en dat je vooral in de media scoort als je wetenschap bedrijft over onderwerpen waarvan mensen op Facebook aangeven dat ze die leuk vinden en dan met zulke mooie resultaten komt. Dus, tel uit je winst. De vraag of wat je publiceert wáár is of niet, is bijzaak.

Dat klinkt opruiend, revolutionair – om niet te zeggen: als een klaagzang van een gefrustreerde ouwe lul die alleen nog maar kan zitten mummelen dat vroeger alles beter was. Maar zoals het hierboven staat, heb ik het niet van mezelf. Het is een vrije weergave van de moraal van de affaire Stapel die bijna twee jaar geleden de wetenschap in Nederland wereldwijd op de kaart zette. De feiten zijn intussen bekend en méér dan dat. In het boekje, waarvan ik de omslag als plaatje bij het stukje heb meegegeven, staat het allemaal prima samengevat. Meer zeg ik nu niet over Stapel; ik wil nog over een ander aspect van wetenschap schrijven. De aanleiding is de recente mazelen-epidemie.

‘De feiten zijn bekend’, zou ik kunnen schrijven, maar dat schrijf ik niet want ze zijn niet bekend – integendeel. Vooral één feit wordt met grote nadruk uit de media gehouden. Hoe dat komt, wordt voorbeeldig samengevat in een ingezonden brief van Frank Miedema, hoogleraar immunologie, decaan en vice-voorzitter van de Raad van Bestuur UMC Utrecht, in NRC Handelsblad van 16 juli. Daarin stelt hij dat ‘deugdzame onderzoekers tegenwoordig van mening verschillen over wat fatsoenlijk is in de samenwerking met commerciële partijen en de communicatie daarover aan de maatschappij’. Tel uit je winst.

Het door de deugdzame onderzoekers van de mazelen zo nadrukkelijk doodgezwegen feit in verband met de epidemie vat ik samen in een potentieel persbericht: ‘Ouders die hun kind niet laten vaccineren tegen mazelen, kunnen daarvoor goede redenen aanvoeren. Kinderen die de mazelen hebben doorgemaakt krijgen minder astma, eczeem en andere ziekten die samenhangen met de immuunstatus’. [immuunstatus: de weerbaarheid van de mens naar lichaam, ziel en geest tegen schadelijke stoffen en andere inwerkingen die van buiten komen. Red.]. Als persbericht is het gefingeerd; de strekking van de mededeling is een correcte samenvatting van een stukje wetenschappelijk onderbouwde feitelijke stand van zaken. Naar aanleiding van de berichtgeving en commentariëring over de mazelen in NRC Handelsblad schreef ik een ingezonden brief hierover. ‘Wel of niet vaccineren is niet alleen een zaak van godsdienstige overwegingen. Uit veel epidemiologisch onderzoek blijkt dat allergie en astma en wellicht ook andere aandoeningen die in verband gebracht worden met de immuunstatus, minder voorkomen bij kinderen die opgroeien op een boerderij of afkomstig zijn van ouders met een zogeheten antroposofische leefstijl. Deze leefstijl bevordert niet alleen zo natuurlijk mogelijk te eten en te leven, maar ook zo min mogelijk te vaccineren. Op de Wikipedia-pagina ‘Hygiënehypothese’ (laatst bijgewerkt in maart 2013) is hierover veel te vinden.’ Met mijn goede vriend Wim Couwenberg had ik gewed dat de krant mijn brief niet zou opnemen. Hij heeft gelijk gekregen. Een reden voor de afwijzing kreeg ik er niet bij.

De publicatie fabriek

Ruud Abma: De Publicatiefabriek: Over de betekenis van de affaire Stapel, Van Tilt Uitgeverij, Nijmegen, 2013, ISBN 978 946004 124 2.

Hugo Verbrugh