Als een van de top-tien toeristische routes vol iconische pleisterplaatsen slingert een serie oneliners door de gevestigde academisch erkende geschiedenis.
De op één na meest recente, tegelijk de dramatisch en artistiek mooiste oneliner in deze categorie die ik ken, is van 13 december 2021. Hij staat als kopje boven mijn stukje van deze week. Deze opening verdient uiteraard een toelichting.
Kabinet Rutte III (26 oktober 2017 tot 10 januari 2022) oogde visueel als een Duitse stad anno mei 1945. Overal waren zogeheten Trümmerfrauen (= Puinhoopvrouwen) aan het werk. Dat waren lange ketens vrouwen die handmatig de bakstenen aan elkaar doorgaven.
In De Haag anno 2021 opereerden twee hoogst gezaghebbende politici (v) als zgn. ‘verkenners’ om informeel discreet te peilen hoe met de wederopbouw van de puinhoop Rutte III begonnen zou kunnen worden, met op de achtergrond alleen voor ingewijden de vraag hoe dat zou kunnen als herstel van het het ancien régime (Frans voor oud stelsel of oud systeem). Dat waren Annemarie Jorritsma (*1950, onder meer van 2015 tot en met 2023 voorzitter van de fractie van de VVD in de Eerste Kamer) en Kasja Ollongren (*1967, D66; 2011 – Meest invloedrijke vrouw in Volkskrant Top 200 van invloedrijkste Nederlandse bestuurders; 2017 – Meest invloedrijke vrouw van Nederland in de categorie openbaar bestuur in de Opzij Top-100 van het feministische maandblad Opzij).
Voor het eerste vervolg van mijn stukje maak ik nu eerst twee reserves:
(1) ‘Als het al niet waar is, is het in elk geval goed gevonden’. Ik citeer Giordano Bruno, omstreeks 1600; filosoof, priester, vrijdenker. Hij geeft een dialoog tussen ‘het hoofd’ en ‘het hart’ in: ‘De gli eroici furori (‘Over de heroïsche razernijen’… ‘Het hart’ sluit een heftige discussie met ‘het hoofd’ af met de woorden: ‘Se non è vero, è molto ben trovato’. ‘Als wat ik vertel niet waar is, is het in elk geval zeer goed gevonden.’ Essentieel is dat ‘trovare‘ niet zomaar alleen ‘vinden’ betekent. De troubadour, il trovatore = dichter, zanger ‘vindt’ in zichzelf het gedicht/lied dat hij zocht.
(2) Een eeuw geleden was in Utrecht Abraham Hijmans van den Bergh hoogleraar inwendige geneeskunde. Ieder academisch jaar opende hij zijn eerste college met: ‘Mijne heren, van alles dat ik u ga vertellen, is de helft niet waar – en wist ik nou maar, wèlke helft’.
Voor het tweede vervolg haal ik enkele citaten van de site van EenVandaag, auteur Rozemarijn Lubbe: Dat Ollongren als verkenner wordt gefotografeerd met aantekeningen met daarop ‘Omtzigt, functie elders’, is hét politieke moment van 2021. ‘Dat moment veroorzaakte een kettingreactie waar we de gevolgen nog steeds van merken.’ Dat blijkt uit onderzoek onder 25.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Het moment dat Kajsa Ollongren op het Binnenhof per ongeluk notities aan de camera toont, wordt met afstand het meest gekozen. Daarnaast eindigen ook de val van het kabinet Rutte III en het opstappen van Pieter Omtzigt uit het CDA hoog in het lijstje belangrijke politieke momenten van het afgelopen politieke jaar. In maart 2021 wordt toenmalig verkenner Kajsa Ollongren op het Binnenhof gefotografeerd met leesbare aantekeningen uit de formatie. Later blijkt dat de naam van Omtzigt is gevallen in een gesprek dat Mark Rutte met de verkenners had. Het moment dat de ‘functie elders’ foto wordt genomen, is volgens panelleden het meest belangrijk omdat het bepaalde hoe de rest van het politieke jaar eruit zou zien: “Hierdoor ging alles wat er rond de formatie mis kon gaan, mis en hebben we nog steeds geen kabinet”, schrijft iemand. Anderen noemen het ‘de start van de ellende’ of ‘de oorzaak van een kettingreactie die z’n weerga niet kent’.
Ik maak nog drie verdere vervolgjes:
Van een site Klassieken. Nu haal ik: ‘Ook gij, Brutus?’. Het zijn de famous last words van Julius Caesar, uitgesproken nadat hij had gezien dat zijn protégé Brutus hoorde tot de samenzweerders die hem vermoordden. Of… uitgesproken? Het citaat in deze vorm is van William Shakespeare, die het optekende in zijn toneelstuk Julius Caesar. Romeinse bronnen vertellen dat Caesar in werkelijkheid zou hebben gezegd: ‘Ook jij, kind?’ En dan wel in het Oudgrieks. En ook dit kan wel eens een verzinsel zijn, want de Romeinse historicus Suetonius bijvoorbeeld geloofde dat Caesar helemaal niets meer zei.
Uit de mémoires van Henriette Louise de Waldner de Freundstein, Baronne d’Oberkirch (1754 – 1803) haal ik dat Voltaire bij zijn vertrek uit Holland als afscheidsgroet zou hebben gezegd: ‘Adieu, canaux, canards, canaille!’ – Vaarwel, vaarten, eenden, gemeen volk!
Franz Kafka – van Wikimedia Commons
Als meest recente politiekerige oneliner geldt voor mij het volgende stukje nieuws van afgelopen zaterdag: op 4 november organiseerde de FNV een demonstratie in Amsterdam, de ‘Dag van de Bestaanszekerheid’. De prijzen stijgen, maar veel inkomens blijven achter. Nu de Tweede Kamerverkiezingen eraan komen, lijken ook politici zich ineens zorgen te maken. Plotseling spreken ze vaak over ‘bestaanszekerheid’. Maar weten zij wel wat dat écht betekent?
Tot zover de FNV. Zelf vul ik aan: spreker was de Tsjechisch-Boheems-Oostenrijkse duitstalige auteur Franz Kafka (1883-1924), vooral bekend van zijn tijdloze bestseller Het Proces over Josef K. : ‹Jemand mußte Josef K. verleumdet haben, denn ohne daß er etwas Böses getan hätte, wurde er eines Morgens verhaftet.› Iemand moest over Josef K kwaadgesproken hebben want op een dag werd hij zonder dat hij iets slechts gedaan had gearresteerd. Alles is politiek maar politiek is niet alles, maar wel is het intussen kennelijk nu zó dat wij niet meer weten of en zo ja hoe wij echt bestaan zonder dat de politiek erbij moet komen om deze vraag serieus te nemen.
Vooruitlopend op deze politieke vernieuwing heeft D66 Franz Kafka als lijstduwer op haar kandidatenlijst gezet.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
recent commentaar