Vorige week stelde ik onder de titel ‘Een opfriscursus Toegepaste WetenschapsFilosofie voor Tweedekamerleden’ voor dat politici zich het ABC van de wetenschap eigen zouden maken alvorens moties in te dienen en vervolgen aan te nemen [ten behoeve van de documentatie copieer ik de letterlijke tekst van de bedoelde motie]:
‘MOTIE VAN DE LEDEN STRAUS EN DUISENBERG
Voorgesteld 2 februari 2017 – De Kamer, gehoord de beraadslaging, overwegende dat in het buitenland discussies worden gevoerd over homogeniteit, zelfcensuur en gebrek aan diversiteit in de wetenschap; overwegende dat er altijd plek moet zijn voor het vrije woord in de wetenschap, gedreven door nieuwsgierigheid en waarheidsvinding; van mening dat de vrije wetenschap nooit gehinderd mag worden door verschillen in morele of politieke meningen; verzoekt de regering om, een nadere beschouwing en advies te vragen aan de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) of zelfcensuur en beperking van diversiteit van perspectieven in de wetenschap in Nederland een rol spelen, en met aanbevelingen te komen hoe te allen tijde het vrije woord binnen de wetenschappelijke waarheidsvinding de ruimte zou moeten krijgen, en gaat over tot de orde van de dag.’
Dat was vorige week Intussen is het verhaal zo mooi geworden dat het nog lang niet uit is. In het kielzog van Rutte en Pechtold en hun paginagrote advertenties om het volk mee te delen wat in hen omgaat en wat hen beweegt, schreven de gezamenlijke rectoren van de universiteiten een brief in NRC Handelsblad. De kop spreekt tussen de regels door boekdelen: ‘Wetenschap moet vooral vrij blijven’.
Ik pak een paar zinnen: ‘Donkere wolken pakken zich samen boven de vrije wetenschap. Na decennia van steeds vrijere contacten tussen wetenschappers wereldwijd, volgend op de periode van ontspanning sinds de oorlog en vooral na de val van de Muur, is nu sprake van steeds verder gaande beperking van die vrijheid. … Het onvermogen van Europa om snel en adequaat te reageren op de stroom vluchtelingen, samen met de oplopende Oost-Westspanningen, hebben geleid tot grote zorgen onder delen van de bevolking, de versterking van populistische partijen en een steeds sterkere oriëntatie op het eigen land. Dit alles raakt de vrije wetenschap: de tekens aan de wand zijn duidelijk voor wie ze wil lezen … En de afgelopen weken ging een schok door de wereld vanwege de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, altijd een bolwerk van academisch debat met vrijheid en openheid als essentiële ingrediënten van de samenleving. De aantasting van de vrije wetenschap kent twee gedaanten. Het eenvoudigst te herkennen is de expliciete vorm waarin zij plaatsvindt in bijvoorbeeld Turkije en Iran …Moeilijker te herkennen maar minstens zo gevaarlijk is de implicietere vorm die verloopt via het in diskrediet brengen van de wetenschap, vaak door social media. …’. Getekend: ‘Het Rectorencollege, waarin alle Nederlandse universiteiten vertegenwoordigd zijn: prof. Bert van der Zwaan (voorzitter), prof. Emile Aarts, prof. Frank Baaijens, prof. Han van Krieken, prof. Gerty Lensvelt, prof. Rianne Letschert, prof. Karel Luyben, prof. Karen Maex, prof. Arthur Mol, prof. Anja Oskamp, prof. Thom Palstra, prof. Huibert Pols, prof. Elmer Sterken, prof. Carel Stolker, prof. Vinod Subramaniam.
Met permissie – dit is een van de meest wezenloze teksten die ik ooit heb gelezen van mensen van wie ik het niet zou verwachten. Als ik probeer woorden te vatten om uit te drukken wat door me heen gaat als ik dit lees, komt de herinnering aan me boven aan mijn stukje in De Ster van 14 juni 2016: desteronline.nl/dagen-als-vogels-voorbij. Als een schreeuwende vlucht vogels, zo buitelen de associaties om me heen. Ik pak er één.
Toen ik in 1988 begon filosofie aan eerstejaars geneeskunde te onderwijzen, kreeg ik van studenten soms de klacht ‘Het lijkt wel een cursus Nederlands hier’, en dat was niet bedoeld als compliment – integendeel. Met meer of minder moeite lukte het me dan meestal om aan de klager uit te leggen dat zijn commentaar zonder dat hij zich daarvan bewust was, de spijker op z’n kop sloeg, maar dat desondanks zijn klacht nergens op sloeg.
Ter nadere toelichting: al zeven eeuwen geleden loste Pierre Abélard het probleem op hoe wij onze algemene begrippen vormen – namelijk door ze in woorden te vatten: ‘universalia sunt in sermone’, de algemene begrippen leven in de gesproken taal.
In desteronline.nl/het-probleem-van-de-naam-aart-van-der-stel staat dit verder uitgelegd. En bijna een eeuw geleden werd dit in de filosofie geconsolideerd in de ’talige kentering’: de ‘linguistic turn’. Sindsdien is filosofie in de eerste plaats taal. Wie zijn taal niet kent, begrijpt niets.
En nu komen top-gezaghebbende universitaire bestuurders pleiten dat wetenschap vrij moet blijven.
VRIJBLIJVENDE WETENSCHAP? HOE VERZINNEN JULLIE HET!
LEES wat zó op internet te vinden is over vrijblijvend:
‘… zonder tot iets verplicht te zijn. …, waaraan geen verplichtingen (kosten) zijn vrbonden … waarbij je nergens toe verplicht wordt … informeel, niet bindend, niet verbindend, …’
Ik beveel de rector van de EUR aan om in de volgende vergadering van dit college de andere leden erop te wijzen dat de schutspatroon van onze Rotterdamse universiteit de eerste filosoof was die het beginsel van de vrijheid onderwerp van de filosofie maakte. Wat het rectorencollege over vrijheid debiteert is daarmee hevig in strijd.
(dient de wetenschap vrij te blijven of vrijblijvend te zijn? Uiteraard bedoelt Hugo Verbrugh niet dat de rectoren een vrijblijvende wetenschap voorstaan maar dat de criticasters van de vrije wetenschap dat de wetenschap wel verwijten. De verdraaiing is malicieus en ironisch bedoeld. Red.)
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
[wysija_form id=”1″]
recent commentaar