Pinksteren revisited: NRC Handelsblad en de christelijke traditie

NRC Handelsblad en de christelijke traditie – dat is een bijzonder verhaal. In mijn herinnering begint het op woensdag 24 mei 1995, aan de vooravond van Hemelvaartsdag. In NRC Handelsblad stond een stukje over Pinksteren onder de titel ‘Een wolk onttrok Hem aan hun ogen’, ondertekend door Marieke Brouwer, predikant. In dit stukje werd het bericht in het Evangelie over de hemelvaart van Jezus door de dominee gekwalificeerd als “misschien wel het meest bizarre” van de vele “ongeloofwaardigheden” in het Christelijk geloof. Gelukkig hoeft deze ongeloofwaardigheid de moderne mens echter niet van zijn geloof af te brengen want, aldus ds. Brouwer, “net zoals het Kerst- en Paasverhaal moet de vertelling van Hemelvaart niet letterlijk maar figuurlijk gelezen en begrepen worden, als een geheel van symbolen.”

De moraal is óverduidelijk, mede doordat het stukje was afgedrukt op de achterpagina van de krant, de vaste plaats waar allerlei triviale en maatschappelijk weinig relevante curiosa gemeld en becommentariëerd worden. Voor wie zich wetenschappelijk-, filosofisch- en theologisch-politiek-correct gedraagt, zijn de bijbelverhalen louter verzinsels, quasi-poëtische inkledingen van raadselachtige overleveringen uit vroeger tijden, die we alleen nog steeds doorvertellen omdat ze bepaalde emotionele behoeften bevredigen.

Het streven naar een uitleg van de bovenzintuigelijke aard van de wederwaardigheden van Jezus’ leven en werken is intussen niet uitsluitend een zaak van marginale dagblad-journalistiek. Op een evenzeer artistiek-speelse als wetenschappelijke- en filosofisch-serieuze manier wordt dit probleem bijvoorbeeld uitgewerkt in een roman van Jacques Neirynck, hoogleraar elektrotechniek in Lausanne: ‘Le Manuscrit du Saint-Sépulchre’ (1994). Een gerenommeerde en diepgelovige rooms-katholieke fysicus ontdekt daarin het graf van Jezus – welke draai moet het Vaticaan geven aan deze problematische bevinding? De eerste reactie vanuit het Vaticaan spreekt boekdelen: wegstoppen, doodzwijgen.”Nous ne sommes pas disposés à réduire le mystère de Pâques à un effet physique inconnu. Ne mélangeons pas les genres! A chacun son métier”: “Het gaat niet aan om het Paas-mysterie terug te brengen tot een of ander onbekend fysisch fenomeen. Laten we vooral niet de verschillende genres vermengen! Ieder zijn vak!’ Het antwoord dat Neyrinck daarna verzint, is veel te mooi om hier na te vertellen en dat hoeft gelukkig ook niet want hier gaat het om de algemene strekking van dit soort problemen. Zijn geloof en wetenschap, lichaam en geest twee absoluut verschillende ‘genres’ die niet ‘gemengd’ mogen worden, zoals de kardinaal van het Heilig Officie in dit citaat predikt?

In NRC Handelsblad van 2 juni kreeg die vraag een follow-up. ‘Pinksteren is het feest van grenzeloze inspiratie. Daarom zou het een mooi gebaar zijn de tweede vrije dag aan moslims te geven, betogen Christa Anbeek, Peter Nissen en Joost Röselaers, alle drie (hoog)geleerde deskundigen in de remonstantse theologie, en ze bepleiten om het Suikerfeest aan Pinksteren te koppelen.
Zouden ze vergeten zijn, of van geen belang meer achten, dat de christelijke traditie de drie grote feestdagen met de bewegingen van de zon verbindt, terwijl de islam zich veel meer op de maan richt?

Kijk naar de dagen van het jaar waarop de beide feesten vallen. Pinksteren valt op de eerste zondag na de eerste volle maan na het lentepunt. Harde wetenschap bepaalt dat dat op zijn vroegst 10 mei, op zijn laatst 13 juni is. Voor het Suikerfeest haal ik van Wikipedia de volgende data: 2015: vrijdag 17 juli, 2016: woensdag 6 juli, 2017: zondag 25 juni, 2018: vrijdag 15 juni, 2019: dinsdag 4 juni, 2020: zondag 24 mei. Om die twee dagen te vermengen is – wanneer je ze althans serieus wilt nemen, en niet als ongeloofwaardige verzinsels, een alternatieve astronomie nodig, waarin bij wijze van spreken de zon en de maan om elkaar draaien en wij vanaf de platte aarde toekijken.

In het tijdperk van Trump en zijn nieuwe omgang met de wetenschap moet dat natuurlijk kunnen, maar bij mij roept het een andere herinnering op. In een NRC Handelsblad van lang geleden [ik kan de datum niet terugvinden en citeer uit mijn hoofd], ergens midden tweede helft vorige eeuw, kwam theologe Dorothee Sölle (1929-2003), die toen vaak in het nieuws was, ter sprake. Ze werd door de redacteur voor religieuze en godsdienstige zaken bij wijze van spreken de hemel in geprezen om een stuk tekst van onmetelijke wijsheid dat ze gedebiteerd had. Daarop schreef Els Borst (1932-2014) een minzaam briefje waarin ze er eerst op wees dat mw. Sölle dit best wel gezegd zou kunnen hebben maar dat ze het niet zelf bedacht had omdat het gewoon in een psalm staat, en zich vervolgens afvroeg waar het met Nederland heen moest wanneer bij een krant als NRC Handelsblad de redacteur voor religieuze en godsdienstige zaken de bijbel niet kent.

In de bijbel staat het volgende over Pinksteren: Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak waren ze allen bij elkaar. Plotseling klonk er uit de hemel een geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde. Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten, en allen werden vervuld van de heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen, zoals hun door de Geest werd ingegeven.

Het plaatje geeft een impressie van wat ze zagen. In de esoterische traditie geeft Rudolf Steiner een uitleg van die ‘… vreemde talen …’: de mensen kregen collectief een variant van de authentieke bijnadoodervaring, waardoor lichaam en geest even BIJNA geheel van elkaar gescheiden werden. Deze uitleg knoopt aan bij wat Hesiodos, Aristoteles en vele andere antieke auteurs schrijven over de aether: het zgn. vijfde element bóven aarde, water, lucht en vuur, de quinta essentia, het element dat de hemelse hiërarchieën, oftewel de goden in- en uitademen.

Hugo Verbrugh

Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
[wysija_form id=”1″]