Totilas en de paardenwereld

Foto Diana Bloemendal CHIO 2010

Diana Bloemendal fotografeerde het paard op een aantal gedenkwaardige momenten

Het 72e CHIO is het tweede grote evenement, na het Eurovisie songfestival, dat in Rotterdam plaatsvindt na de corona lockdown, als onderdeel van een nieuw te vormen normaal. Nieuwe normen ontstaan in nieuwe verhalen die we elkaar vertellen, of in oude verhalen die we plaatsen in een nieuw licht. En in nieuwe schaduw. In nieuw drama. Want verhalen bestaan nu eenmaal bij de gratie van conflict, contrast en oppositie. Maar oude schaduwen kunnen slecht overleven in nieuw licht.

15 december 2020 overleed Moorlands Totilas, hij werd twintig jaar. Het paard had van jongs af aan al alles in zich om verhalen te schrijven. In de documentaire ‘Totilas, paard en fenomeen,’ van Annette van Trigt, wordt het paard, door diegenen die er mee hebben gewerkt, menselijke eigenschappen toegedicht. Het was zelfbewust, maar niet arrogant. Bovendien had het een zweef, een hekel om de grond te raken, zoals Jan Schuil, de fokker, het omschreef. De uitzonderlijke eigenschappen van het paard kwamen tot uiting in de dressuur, in combinatie met de ruiter, Edward Gal. De zwarte hengst Totilas straalde een onstuimige kracht uit die Gal, met de meest subtiele aanwijzingen, kon omtoveren in gratie. Met name in de kür op muziek. De relatie van mens en paard wordt hierbij tot een kunstvorm verheven.

Diana Bloemendal, 63, fotografeerde het paard op een aantal gedenkwaardige momenten in zijn leven. Ze is freelance fotograaf en noemt het wegvallen van Totilas, ‘een collectief litteken in de paardenwereld.’  ‘Totilas was een uniek paard,’ zegt Bloemendal. ‘Alleen al door zijn uiterlijk, een gitzwarte hengst, met een indrukwekkende manier van bewegen. Een trots paard, dat precies wist dat alles om hem draaide, maar het gaf al zijn talent voor Edward. Toen ik hem fotografeerde tijdens de kür, op Windsor Castle in 2009 ging er een siddering over de hele tribune toen Totilas opkwam, de benen hoog opwerpend, in uitgestrekte draf: woooow!’ De prestaties in Windsor leverden Gal een wereldrecord op. Totilas schiep grote verwachtingen.

De foto in de regen
Wellicht het meest gedenkwaardige kippenvel moment legde Bloemendal vast tijdens het CHIO van 2010 in Kralingen. Tijdens de kür op muziek kwamen Gal en Totilas als een van de laatsten op. ‘Er brak noodweer los met bliksem, storm en regen, een grijs gordijn van water. De ringmeester had me de ring in gelaten. Ik zat precies goed om de foto te nemen, achter de juryhokjes, onder de bomen. Mijn camera was beschermd met een regenhoes, maar zelf werd ik nat tot op het bot. Toen het noodweer losbrak gingen Totilas’ oren naar voren, het paard raakte volledig in zijn element. Gal, doorweekt, bleef onverstoorbaar. Onderdeel van de muziek waren kerkklokken. Hun geluid viel samen met het rollen van de donder, toen Totilas pirouetten draaide voor de jury.’

Dit moment wordt door door de aanwezigen nog steeds genoemd als onvergetelijk. De kerkklokken, het hemelgeweld, de ingehouden adem van het publiek; in het verhaal van Bloemendal en andere getuigen werden alle facetten om hen heen onderdeel van elkaar. ‘Het invallende duister, ik nam de foto net even voor tien uur, in het sfeervolle Kralingse Bos. Het was een magisch moment.’

Wat zo’n moment magisch maakt kan Bloemendal niet uitleggen, ‘hoe leg je emotie uit?’ Hele volksstammen mediteren zich suf om in het moment te leven, maar het verhaal van Bloemendal lijkt te gaan over een samenloop van omstandigheden waarbij de getuigen daarvan door het moment werden opgeslokt. Ze kwamen terecht in een zeldzame menselijke dimensie: en dat alles vanwege een paard! In de documentaire over Totilas vertelt Gal, dat ruiters en liefhebbers die het dier kwamen bezichtigen zeiden, ‘dat paard lijkt wel van een andere planeet.’

Geld in ruil voor goud
De verwachtingen waren dat Gal en Totilas Olympisch goud zouden winnen in Londen 2012. Echter, Niet lang na het moment van de kerkklokken in de regen, verkocht de eigenaar van Totilas, een vastgoed magnaat, het dier voor een fortuin aan Duitse investeerders. Ook Duitsland aasde op Olympisch goud. Gal was, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Anky van Grunsven, niet zelf de eigenaar van het paard waarmee hij zijn carrière opbouwde. Hij laat zich, naar verluidt, niet interviewen over wat de verkoop voor hem betekende. Maar het bracht hem, noch de Duitsers, Olympisch goud. Totilas presteerde minder onder een nieuwe ruiter. Waar Gal en Totilas ogenschijnlijk moeiteloos topprestaties leverden, leek de samenwerking van de ruiter Matthias Rath met Totilas geforceerd. Het paard raakte geblesseerd, tot misnoegen van de internationale paardenwereld. ‘Wat Matthias allemaal over zich heen kreeg, daar lusten de honden geen brood van. En dat alleen omdat hij het aandurfde om de nieuwe ruiter van Totilas te worden’, zegt Bloemendal. Het paard bracht nog wel veel geld op, als dekhengst, in de fok.

Nieuw licht
Dat is onderdeel van het oude verhaal van Totilas en de gulzige mensen die zich met hem inlieten. De Duitse eigenaren, de Duitse ruiter, de vastgoed magnaat en zijn vrouw, die abrupt uit de ruitersport zijn verdwenen; aan allen kleeft een oud verhaal over onuitgekomen verwachtingen en geld maakt niet gelukkig. Erg interessant nu is hoe Edward Gal op Totilas terugkijkt en of hij een oud verhaal kan plaatsen in nieuw licht. Momenteel doen er vier kinderen van Totilas mee met het Nederlands team op het CHIO. Van twee van hen, Toto junior en Total US, is Gal de ruiter. Hij komt als een van drie ruiters uit voor Nederland in de dressuur. Met Total US werd Gal eerder deze maand Nederlands kampioen. De eerste keer voor de jonge hengst, de twaalfde keer voor de niet meer zo jonge Gal. Met name Toto junior lijkt sprekend op zijn vader. Onder een van de foto’s die Diana Bloemendal van het dier maakt, citeert ze zijn verzorger, Vanessa Ruiter, tevens ooit de groom van Totilas, “hij is heel lief en hij lijkt zo op zijn vader, ook in karakter! In alles, het is bijna eng.” Een typische uitspraak die in de paardenwereld wordt gemaakt.

Uiteindelijk bracht Totilas mensen onvergetelijke momenten, een herinnering aan een bijzonder paard en aan hen zelf. ‘Ik was er bij!,’ zegt Bloemendal over de foto die ze in Kralingen maakte. Misschien kan de paardenwereld Totilas nu vrede teruggeven en de hooggespannen verwachtingen als donder laten wegsterven, zodat de magie, op een ongedwongen manier, kan terugkeren in een post corona tijd.

Joris Zee

Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)