De tijden veranderen en wij veranderen met hen maar in deze corona-tijden veranderen ze anders ‘anders’ dan anders. Een verandering die nog niet de aandacht heeft gekregen die ze verdient, is de doorbraak van de toegepaste wetenschapsfilosofie. Lang geleden, toen ik aan mijn studie begon, gold filosofie als het prototype van zuivere, alleen als theorie bestaande wetenschap. Echte filosofen beschouwden eventuele toepassing van filosofie als een belediging. Dat is nu echt anders. En eigenlijk is dat al enige tijd anders. Eigenlijk ben ik mijn hele professionele leven zelf al docent Toegepaste WetenschapsFilosofie geweest. Van 1967 tot 2002 voor studenten geneeskunde aan Erasmus Medisch Centrum (EMC) en zijn voorgangers; vanaf 2002 voor studenten psychologie in de faculteit Sociale Wetenschappen (vanaf 1 september 2017: Erasmus School of Social and Behavioural Sciences). En op zijn laatst sinds het corona pandemonium zich door de wereld begon te verspreiden, is TWF tussen de regels door dagelijks voorpaginanieuws.
Maar wat is filosofie eigenlijk? Filosofie met en zonder toepassing begint met vragen. En vragen razen nu voor het virus uit en achter het virus aan door de wereld.
Mondkapjes: wel of niet (of zelfs de vraag ‘is het niet gewoon flauwekul?’). En vooral: waar, wanneer wel en niet mondkapjes? En welke soorten? En heel andere vragen: Is die anderhalve meter zinvol of niet? Complottheorieën, ‘Viruswaanzin’, ‘Viruswaarheid’? (Café Weltschmerz, Willem Engel: ‘de pandemie is eigenlijk al voorbij’; volgens iemand anders: ‘Dit zijn onzinnige uitspraken, gebaseerd op implausibele hypotheses en verkeerd interpreteren van onderzoek’; een van mijn goede vrienden zat eind vorige eeuw met deze Willem Engel op het Montessori Lyceum in Rotterdam. Hij had daar met iedereen ruzie, weet ik uit de eerste hand).
En nu we het toch over zulke gezichtspunten hebben: kan Grapperhaus aanblijven? Wat is de invloed van bee-enners in talkshows? Welke belangen van wie (vaccinproducenten!) spelen mee in berichtgeving? Hoe ver reiken Deep State en deepfake? Hoe zwaar weegt, hoe ziek- of zelfs dood-makend is de endemische eenzaamheid van ouderen?
Tot zover enkele eerste vragen. Wat filosofie méér is dan goede vragen opwerpen, is voor discussie vatbaar. Eén antwoord is dat filosofie als eerste doel heeft richtingen te wijzen (herlees desteronline.nl/bert-keizer-een-genie-op-een-hellend-vlak). Corona is zo bezien de naam voor een onafzienbaar park windmolens met wieken als richtingaanwijzers die alsmaar andere richtingen aanwijzen. Wat heb je eigenlijk, zó bezien, aan filosofie? We moeten verder kijken. Een actueel aspect van filosofie is dat ze tegenwoordig vloeiend overgaat in wetenschap. Dàt kan ons verder brengen!
Tekst loopt door onder de afbeelding
Ik maak een grote zwaai en ga van de kranten naar de televisie en schakel over naar Gerrit Hiemstra, Willemijn Hoebert, Peter Kuipers Munneke en Marco Verhoef. Elke avond voorspellen ze hoe het met het weer zal gaan. Elke avond omstreeks hun tijd op de buis, circa kwart over acht, proef ik – stel ik me althans voor dat ik proef – hier vier leerlingen van Aristoteles, de favoriete leerling van Plato, omstreeks 400-300 v.C. Hun vakgebied, meteorologie, is een klassieke mix van wetenschap en filosofie. TWF wordt in hun handen probabilistische voorspellingskunde. Alle meespelende factoren worden meegewogen in de constructie van modellen en al die weeg- en meetuitkomsten geven uitkomsten in de trant van ‘er is zo en zo veel kans dat …’. Mijn voorstel zou zijn dat de Publieke Omroep een toelatingsexamen invoert voor wie wil meepraten over Corona. Alleen wie daarvoor slaagt, mag nog op het scherm komen.
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
Je voorstel ‘dat de Publieke Omroep een toelatingsexamen invoert voor wie wil meepraten over Corona plus alleen wie daarvoor slaagt, mag nog op het scherm komen’ is problematisch, omdat vertegenwoordigers van de Publieke Omroep tot dusverre zelf al zijn gezakt. Zij mogen daarom geen examinator worden.