Er was nogal wat te doen in Nederland, vorige week. Ik kies drie thema’s om te illustreren welk ’teken des tijds’ ik meen te onderkennen in wat er gaande is. Van buiten af bezien hebben die drie thema’s niets met elkaar te maken, maar wie met een getraind geestesoog van binnenuit naar ze kijkt, zal de betekenis begrijpen van de parabel waarmee ik dit stukje ga afsluiten.
(1) Een uniek gruwelverhaal presenteerde de ING, in 1991 ontstaan uit de fusie tussen Nationale-Nederlanden en de NMB Postbank Groep. Het begrip ‘organisatiecriminaliteit’ of ‘corporate crime’ werd gebruikt om te karakteriseren wat er gaande was; de top-bestuurders verklaarden plechtig dat ze dit jaar van een bonus zouden afzien; ik concludeer dat (1) sommige ogenschijnlijk normale mensen kennelijk autisme onder de leden hebben en (2) de Zwitsers gelijk hebben met hun mooie one-liner ‘Over geld práát je niet; geld HEB je’.
(2) Minister Stef Blok die ons twee maanden getrakteerd had op een heel ander soort gruwelverhaal deed wat iedereen gaandeweg was gaan voorspellen: hij trok een hele garderobe boetekleden aan en kwam ermee weg. In dit geval concludeer ik: Bismarck had gelijk toen hij zei (1) ‘Politiek is de kunst van het mogelijke’ en (2) ‘Van twee dingen WIL je niet weten hoe ze gemaakt worden: van worst en van politiek’.
(3) Minister Ingrid van Engelshoven (D66, Onderwijs) kondigde maandag aan dat zij iets gaat doen tegen de stress en overbelasting van studenten die in het nieuws waren gekomen. Dat riep gemengde reacties op. Prijzenswaardig was een brief van een moeder van een studente in de NRC van 7 september: ‘Van nabij maak ik mee wat studiedruk veroorzaakt. En dat heeft weinig te maken met het bindend studieadvies … Sinds twee jaar studeert mijn dochter rechten in Utrecht. Wat ik in die jaren heb gezien? Hoewel mijn dochter is gestart met 700 andere eerstejaars, zit ze met een handvol studenten in de collegezaal; het is immers ook online te volgen. … Met slechts acht contacturen ontstaat het gevoel een onlinecursus te volgen. Álles had mijn dochter zich van haar studie voorgesteld, maar niet deze massale, onpersoonlijke vorm. Het leidt tot eenzaamheid, demotivatie en stress. … Niet het verlagen van de benodigde studiepunten is de oplossing voor de studiedruk, maar het zodanig inrichten van studies dat er weer een kleinschalig, academisch klimaat ontstaat waar plaats is voor gemotiveerde studenten die in contact met docenten en medestudenten uitgedaagd worden. Je studietijd de mooiste tijd van je leven? Mag dat ook zo zijn voor alle jonge mensen van nu?’ Ondertekend Ria Haarman; ik begrijp tot in de laatste decimaal achter de komma wat ze bedoelt EN ze heeft gewoon gelijk.
De eerste stap richting oplossing is meer filosofie. De volgende parabel geve inspiratie. Van 1983 tot 2001 was Paul Wouters (Lier, België, 1950) directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte; zijn werk aldaar is een subliem succesverhaal. Die School was ruim een eeuw geleden opgericht als particuliere instelling om [in mijn woorden] eigentijdse combinaties van idealen, filosofie en wijsheid uit te dragen. De stichters hadden verschillende culturele, levensbeschouwelijke en persoonlijke achtergronden, maar konden zich na intensief overleg vinden in het motto dat de School zou dragen: ‘Wees Mensch’. Dat kwam dus boven de ingang te staan. Het bleef daar tot Paul Wouters het, ergens omstreeks 1990 als ik me goed herinner, liet weghalen. ‘Ik KAN dit niet meer’, legde hij uit.’ELKE dag als ik hier binnen kom om mijn werk te doen, dat bevel “mensch” te zijn: het is me te veel, te hoog, te zwaar’.
Ik begreep en begrijp nog steeds wat hij bedoelde. Hier spreekt mooi-antropologische bescheidenheid uit die mij aanspreekt. Maar de tijden veranderen. De grondslagen waarop de universiteiten gebouwd zijn beginnen nu weg te zakken in de blubber waar minister Blok en zijn politiek en de ING en haar manier van omgaan met geld in gedijen. Het wordt steeds moeilijker EN steeds noodzakelijker om toch te proberen mens te blijven. Een nieuw motto is nodig. ‘WORD MENS’ stel ik voor. Dat wijst mooi naar de toekomst.
Zodra ik weer op campus Woudestein van de Universiteit van Rotterdam kom, ga ik kijken wat daar een mooi plekje zou zijn om het in grote letters uit te dragen.
foto: Erasmus Universiteit Rotterdam (Michelle Muus)
Meld u aan voor De Ster nieuwsbrief (U ontvangt een bevestigingsmail)
recent commentaar